Uzundar Qal'asi

Uzundara miloddan avvalgi III-IV asrlardagi eng qadimgi qal'a bo'lib, uning xarobalari Surxondaryo viloyati (Derbent yaqinida) hududida Rossiya fanlar Akademiyasi arxeologiya instituti va O'zbekiston fanlar Akademiyasi san'atshunoslik institutining qo'shma ekspeditsiyasi tomonidan topilgan.

Uzundar chegara qal'asi qadimgi Baqtriya dehqonchilik vohalarining Shimoliy chegaralarini ko'chmanchilar bosqinidan himoya qilishning keng tizimidagi asosiy strategik markaz bo'lgan.

Baysun tog ' etaklarida 1700 metrdan yuqori balandlikda joylashgan tosh qal'a, uzunligi 1 kilometrgacha bo'lgan 13 ta minora va tashqi devorlarning qismlari bilan mustahkamlangan ikki qavatli qal'a devorlari shaklida kuchli istehkomlarga ega edi. Qamal uzun-dara jarliklari va qora-qamar o'lkalari o'rtasida joylashgan bo'lib, vodiyga tog ' yo'lini to'sib qo'ygan.

Qal'ani qurishda ishlatiladigan materiallarning sifati tufayli, 2000 yildan ko'proq vaqt o'tgach, loydan yasalgan tosh bilan qoplangan devorlar deyarli asl ko'rinishini saqlab qoldi va bugungi kungacha 5 metrgacha ko'tarildi.

Tog ' qal'asida ikkita podval mavjud bo'lib, ularning pastki qismi dastlab qo'rg'oshin plitalari bilan qoplangan.

Qamal tashqarisida savdo maydoni joylashgan bo'lib, u yerda mahalliy aholi garnizon jangchilari uchun mol olib kelishgan.

Arxeologik tadqiqotlar natijasida olimlar Baqtriya davlatining server chegaralarining joylashishini aniqlashga muvaffaq bo'lishdi. Ekspeditsiya davomida topilgan asosiy topilmalar orasida Aleksandr Makedonskiy, Antiox I va Yunon – Baqtriya Qirolligining Diodotdan Helioklgacha bo'lgan barcha hukmdorlari tasvirlangan ellinistik davrning noyob tangalari mavjud.

Shuningdek, olimlar ko'plab o'q uchlari va o'qlarni topdilar, bu katta janglarning, xususan, qal'aning Sharqiy tomonida o'tganligini tasdiqlaydi va qal'ani buzish imkoniyatini aniq ko'rsatib beradi.

Qal'a taxminan 150 yil davom etgan va miloddan avvalgi 171-166 yillarda ko'chmanchi sak va yuej qabilalari qo'shinlari bosqini natijasida so'nggi yunon-Baqtriya podshohlaridan biri hukmronligi davrida vafot etgan.