Gissar tog ' - arch davlat qo'riqxonasi

Gissar qo'riqxonasi O'zbekistonning Qashqadaryo viloyatida Gissar siljishining g'arbiy qiyaliklarida dengiz sathidan 1750 dan 4349 m gacha bo'lgan balandliklarda joylashgan.

Qo'riqxona Sharq va janubi-sharqdan Gissar silsilasi bo'ylab O'zbekistonning Surxondaryo viloyati, shimolida Tojikiston bilan chegaradosh. Gissar qo'riqxonasi 1983 yilda Qizilsuy va miraka ikkita mustaqil tog ' qo'riqxonalarini birlashtirish asosida tashkil etilgan. Ikki yirik qo'riqxona hududlarini birlashtirish hisobiga bu hozirgi kunda O'zbekiston qo'riqxonalarining eng yirikidir. Uning maydoni 80986,1 gektarni tashkil Sharq va janubi-sharqdan Gissar silsilasi bo'ylab O'zbekistonning Surxondaryo viloyati, shimolida Tojikiston bilan chegaradosh. Gissar qo'riqxonasi 1983 yilda Qizilsuy va miraka ikkita mustaqil tog ' qo'riqxonalarini birlashtirish asosida tashkil etilgan. Ikki yirik qo'riqxona hududlarini birlashtirish hisobiga bu hozirgi kunda O'zbekiston qo'riqxonalarining eng yirikidir. Uning maydoni 80986,1 gektarni tashkil etadi.

Qo'riqxona geografik jihatdan 4 ta alohida hududga bo'lingan.
Toshko'rg'on uchastkasi Qizildaryo daryosi havzasida 1800 dan 4000 metrgacha balandlikda joylashgan va 30094 gektar maydonni egallaydi. uchastkaning o'ziga xos xususiyatlaridan biri Qizildaryoning chap qirg'og'i bo'ylab qizil rangli gipsli toshlar – qizil qumtoshlar, loylar, slanetslar va kuchli tektonik yoriqlar chiqish joylari mavjudligi bo'lib, ular manbadan atrofdagi qo'riqxona chegarasigacha davom etadi. Q. Toshkent.

Miraka uchastkasi qo'riqxonaning shimoli-g'arbiy qismida dengiz sathidan 1800 dan 4300 m balandlikda joylashgan. Umumiy maydoni 11821 gektar.uning relyefi tog'li bo'lib, ko'plab o'tish qiyin bo'lgan Daryo vodiylari va qoyalar, baland tog'li yaylovlar va qorli tog'lar bilan ajralib turadi.

Gilan va Tanxiz uchastkalari barcha uchastkalarning eng baland tog'lari bo'lib, Aksu va Tanxizdaryo daryolari qo'riqxonasidagi eng yirik daryolardan biri havzasida dengiz sathidan 2500 dan 4300 m gacha bo'lgan balandliklarda joylashgan. Uchastkalarning umumiy maydoni 30094 gektar.asosiy landshaftlar baland tog'li, asosan Alp yaylovlari, yirik blokli o'tlar va skalniklardir.chastkalari barcha uchastkalarning eng baland tog'lari bo'lib, Aksu va Tanxizdaryo daryolari qo'riqxonasidagi eng yirik daryolardan biri havzasida dengiz sathidan 2500 dan 4300 m gacha bo'lgan balandliklarda joylashgan. Uchastkalarning umumiy maydoni 30094 gektar.asosiy landshaftlar baland tog'li, asosan Alp yaylovlari, yirik blokli o'tlar va skalniklardir. Saytning baland tog'li qismida O'zbekistonning eng yirik muzligi-Severtsov muzligi joylashgan

Hisor qo'riqxonasidagi iqlim keskin qit'aviy. Bahor juda uzoq – martdan maygacha, yomg'irli, beqaror ob-havo bilan. Yoz may oyining oxirida – iyun oyida keladi, ammo tog'larning yuqori zonalarida – subalp va Alp zonalarida – qorning erishi va birinchi primroslarning paydo bo'lishi iyun va iyul oylarida kuzatilishi mumkin. Tog'larda yoz salqin, lekin asosan tiniq, quyoshli.isor qo'riqxonasidagi iqlim keskin qit'aviy. Bahor juda uzoq – martdan maygacha, yomg'irli beqaror ob-havo bilan. Yoz may oyining oxirida – iyun oyida keladi, ammo tog'larning yuqori zonalarida – subalp va Alp zonalarida – qorning erishi va birinchi primroslarning paydo bo'lishi iyun va iyul oylarida kuzatilishi mumkin. Tog'larda yoz salqin, lekin asosan tiniq, quyoshli. Pastki tekislikda yozgi harorat +35 – 40 ° C ga yetganda, yuqori qismida kunduzgi harorat +15 - 25 ° C gacha o'zgarib turadi va yozgi qor yog'ishi holatlari mavjud. Kechasi sovuq bo'ladi. Yanvar oyida o'rtacha harorat– - 10- - 15oS, iyul +10-12o C. yillik yog'ingarchilik yiliga o'rtacha 750-800 mm ni tashkil qiladi, ularning aksariyati qish va bahorda sodir bo'ladi. Yozda momaqaldiroq va yomg'ir tez-tez kuzatiladi, ba'zida qor yog'adi. Qo'riqxonaning yuqori zonalarida qor qoplami erimaydi, qo'riqxona hududida Severtsov muzligining tillari ko'p yillik muzning qalin qatlami bilan joylashgan.

Qo'riqxonaning florasi O'rta Osiyo tog'lariga xos bo'lib, tur tarkibiga juda boy. Qashqadaryo viloyatidagi G'arbiy Hisor hududi uchun kamida 1500 turdagi qon tomir o'simliklar ma'lum, ularning yarmidan ko'pi qo'riqxona florasini tashkil qiladi. Qo'riqxonadagi asosiy o'rmon hosil qiluvchi jinslar Archi (archa) ning ikki turidir. G'arbiy Gissar daraxt va buta turlariga juda kambag'al, bu erda atigi 60 ga yaqin tur mavjud, archa (Archi zeravshanskaya va yarim sharsimon), chinorlar (Turkiston, paxmoq va Semenova), so'g'diy kullari, pontik do'lana, Turkiston tog ' kullari, Sivers olma daraxti, Sharqiy olcha olxo'ri, tor bargli loch, Buxoro bodomlari, Regel noklari. Qolgan zotlar haqiqiy butalar yoki buta shakllari bilan ifodalanadi. buta turlariga juda kambag'al, bu erda atigi 60 ga yaqin tur mavjud, archa (Archi zeravshanskaya va yarim sharsimon), chinorlar (Turkiston, paxmoq va Semenova), so'g'diy kullari, pontik do'lana, Turkiston tog ' kullari, Sivers olma daraxti, Sharqiy olcha olxo'ri, tor bargli loch, Buxoro bodomlari, Regel noklari. Qolgan zotlar haqiqiy butalar yoki buta shakllari bilan ifodalanadi. O'simliklar ostida siz hamma joyda pontik do'lana, Turkiston tog ' kullari, atirgul kestirib, Hanımeli, zirkni topishingiz mumkin. Ko'pincha hollyhock, Geranium, kuziniya, shuningdek, xudojo'y va Qo'chqor – tog ' echkilari va marmotlarning sevimli oziq-ovqat ob'ektlari mavjud.

Hisor qo'riqxonasida 2 turdagi baliq, 19 turdagi yer osti suv ichidagi va sudralib yuruvchilar, 169 turdagi qushlar yashaydi, ulardan 103 turi va 28 turi sutemizuvchilar. Qo'riqxona hududida O'zbekiston Respublikasining qizil kitobiga kiritilgan bir qator turlar yashaydi (2003). Bularga oq oyoqli ayiq, Eron otteri, qor qoploni va Turkiston Lynx, mitti burgut, oltin burgut, soqolli odam, kumay, baloban kiradi.isor qo'riqxonasida 2 turdagi , 19 turdagi yer osti suv ichidagi va sudralib yuruvchilar, 169 turdagi qushlar yashaydi, ulardan 103 turi va 28 turi sutemizuvchilar. Qo'riqxona hududida O'zbekiston Respublikasining qizil kitobiga kiritilgan bir qator turlar yashaydi (2003). Bularga oq oyoqli ayiq, Eron otteri, qor qoploni va Turkiston Lynx, mitti burgut, oltin burgut, soqolli odam, kumay, baloban kiradi. Qo'riqxonaning deyarli barcha yirik daryolarida toza suv bilan marinka (Schizothorax intermedius Mc Glell) qayd etilgan, alabalık kamroq tarqalgan.

Qo'riqxonaning o'ziga boradigan yo'l bir necha yo'nalishlarga bo'linadi, chunki YAKKABAG tuman markazi orqali Toshko'rg'on (Qizilsuy) uchastkasiga, Miraki, gilan va tanxaz uchastkalariga esa Miraki tuman markazi orqali kirish mumkin. Shahrisabzdan qo'riqxona chegarasigacha (uning turli uchastkalari) eng yaqin masofa 70 dan 90 km gacha.

Gissar qo'riqxonasi va uning atrofidagi sayyohlik ob'ektlari va diqqatga sazovor joylari.Qo'riqxonaning o'ziga boradigan yo'l bir necha yo'nalishlarga bo'linadi, chunki YAKKABAG tuman markazi orqali Toshko'rg'on (Qizilsuy) uchastkasiga, Miraki, gilan va tanxaz uchastkalariga esa Miraki tuman markazi orqali kirish mumkin. Shahrisabzdan qo'riqxona chegarasigacha (uning turli uchastkalari) eng yaqin masofa 70 dan 90 km gacha.

Gissar qo'riqxonasi va uning atrofidagi sayyohlik ob'ektlari va diqqatga sazovor joylari.

Qo'riqxona hududida ko'plab sayyohlik ob'ektlari mavjud. Ulardan eng qiziqlari:

- Hazret Sultonning muqaddas tog'i;
- Tamerlan G'ori;
- Dinozavrlarning toshga aylangan izlari;
- Suvtushar Sharsharasi;
 Qizilshavar karst platosi;
- Xo'jakarshavar tog'li platosi;
- Janka baland tog ' ko'llari;
- Kalasayning ulkan Kanyoni;
- Zarmas Kanyoni;
- Xojaakchaburun (3855 m.), Xojapiryax (4425 m.) cho'qqilari bilan Hisor tog'larining go'zal panoramalari.;
 Severtsev Muzligi Dinozavrlarning toshga aylangan izlari;
- Suvtushar Sharsharasi;
 Qizilshavar karst platosi;
- Xo'jakarshavar tog'li platosi;
- Janka baland tog ' ko'llari;
- Kalasayning ulkan Kanyoni;
- Zarmas Kanyoni;
- Xojaakchaburun (3855 m.), Xojapiryax (4425 m.) cho'qqilari bilan Hisor tog'larining go'zal panoramalari.;
 Severtsev Muzligi;
- Gilan, Zarmas, kul rang-barang tog ' qishloqlari;
 Qizilgazning yozgi yaylovlari.

Diqqat !
Gissar qo'riqxonasi hududining ba'zi qismlari Tojikiston bilan chegara zonasida joylashgan. Shuning uchun Gissar qo'riqxonasiga tashrif buyurish uchun Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo'mitasi va O'zbekiston Respublikasi davlat chegarasini muhofaza qilish qo'mitasidan maxsus ruxsatnomalar olish zarur.