Chotqol tog‘-o‘rmon davlat biosfera qo‘riqxonasi

Chotqol togʻ-oʻrmon qoʻriqxonasi Gʻarbiy Tyan-Shan togʻ tizmasining gʻarbiy chekkasida joylashgan.

U ikkita alohida uchastkadan iborat: boshqaruv (11103 ga) va Maydantal (24150 ga). Uchastkalar bir-biridan 20 km dan ortiq masofada joylashgan va turli qiyaliklarda joylashgan: birinchisi janubi – g'arbiy qismida, ikkinchisi Shimoliy qismida. ikkita alohida uchastkadan iborat: boshqaruv (11103 ga) va Maydantal (24150 ga). Uchastkalar bir-biridan 20 km dan ortiq masofada joylashgan va turli qiyaliklarda joylashgan: birinchisi janubi – g'arbiy qismida, ikkinchisi Shimoliy qismida. Boshqizilsoy uchastkasi-dengiz sathidan mutlaq balandligi 1080 dan 3265 m gacha bo'lgan Boshqizilsoy daryosi suv havzasining tog'li qismi. Dengiz sathidan 1200 dan 3875 metr balandlikda joylashgan maydantal uchastkasi Chirchiq daryosiga quyiladigan Sereklisayning o'ng quyi oqimlarini o'z ichiga oladi.

Chotkal qo'riqxonasi O'zbekistondagi eng qadimgi qo'riqxonalardan biri bo'lib, 1947 yil dekabr oyida tashkil etilgan.
Qo'riqxonadagi iqlim keskin kontinental bo'lib, barcha fasllarda tungi va kunduzgi harorat sezilarli darajada o'zgarib turadi. Yoz quruq (pastki kamarlarda – issiq), qish sovuq (yuqori kamarlarda – qattiq va qor-ko'p). O'rtacha yillik harorat 9 ° C dan 13 ° C gacha.o'riqxonadagi iqlim keskin kontinental bo'lib, barcha fasllarda tungi va kunduzgi harorat sezilarli darajada o'zgarib turadi. Yoz quruq (pastki kamarlarda – issiq), qish sovuq (yuqori kamarlarda – qattiq va qor-ko'p). O'rtacha yillik harorat 9 ° C dan 13 ° C gacha. Yozda havo haroratining mutlaq maksimallari 39,5 ° C, qishki haroratning mutlaq minimumlari esa -24,1 ° C gacha. yillik yomg'ir miqdori yiliga o'rtacha 7001000 mm ni tashkil qiladi. Sovuqsiz davr 190-220 kun davom etadi. Taxminan 60 kun yomg'ir yog'adi, 30 dan ortiq qor yog'adi.

Qo'riqxonaning asosiy daryolari-Boshqizilsay va Serkelisay, ularning ko'plab irmoqlari bilan baland balandliklarda boshlanadi.
Chotkal qo'riqxonasining o'simlik qoplami tarkibi jihatidan juda xilma-xildir. Masalan, 11103 gektar maydonda 153 ta shakllanishga tegishli 8,5 mingdan ortiq fitotsenozlar ajratilgan. Qo'riqxonada vertikal o'simlik kamarlarining to'liq to'plami va dominant o'simlik jamoalarining aksariyati ko'rsatilgan.o'riqxonaning asosiy daryolari-Boshqizilsay va Serkelisay, ularning ko'plab irmoqlari bilan baland balandliklarda boshlanadi.
Chotkal qo'riqxonasining o'simlik qoplami tarkibi jihatidan juda xilma-xildir. Masalan, 11103 gektar maydonda 153 ta shakllanishga tegishli 8,5 mingdan ortiq fitotsenozlar ajratilgan. Qo'riqxonada vertikal o'simlik kamarlarining to'liq to'plami va dominant o'simlik jamoalarining aksariyati ko'rsatilgan. Umuman olganda, ikkala uchastkada ham jami 219 ta tuzilma ro'yxatdan o'tgan, ulardan atigi 58 tasi umumiy. Bu har bir hududning o'simlik qoplamining individualligini ko'rsatadi.

Qo'riqxonada G'arbiy Tyan-Shan florasiga xos bo'lgan, yo'qolib ketish xavfi ostida turgan va O'zbekiston qizil kitobiga kiritilgan 57 turdagi o'simliklar saqlanib qolgan.o'riqxonada G'arbiy Tyan-Shan florasiga xos bo'lgan, yo'qolib ketish xavfi ostida turgan va O'zbekiston qizil kitobiga kiritilgan 57 turdagi o'simliklar saqlanib qolgan. Qo'riqxona hududida 6 ta tor endemik o'simlik turlari o'sadi: yalang'och Adonis-Adonis leiosepala, Pskem piyozi – Allium pskemense, kachimoid Alloxrusa – Allochrusa gypsophillioides, cho'zilgan Anemonastrum protractum, qizil oyoqli Astragalus – Astragalus rubrivenosus, Komarovning ilon boshi – Dracocephalum Komarovii.

O'simliklar "tog' -o'rmon"qo'riqxonasining nomini oqlaydi. Hududning 57% dan ortig'i daraxt va buta senozlari bilan qoplangan. Ularga daraxtlar va butalar alohida qo'shimchalar sifatida mavjud bo'lgan muhim maydonlarni qo'shish kerak. O'rmonlar, quruq subtropiklar zonasida bo'lgani kabi, siyrak, bo'yi past, juda ko'p.O'simliklar "tog' -o'rmon"qo'riqxonasining nomini oqlaydi. Hududning 57% dan ortig'i daraxt va buta senozlari bilan qoplangan. Ularga daraxtlar va butalar alohida qo'shimchalar sifatida mavjud bo'lgan muhim maydonlarni qo'shish kerak. O'rmonlar, quruq subtropiklar zonasida bo'lgani kabi, siyrak, bo'yi past, juda ko'p.Asosiy daraxt turlari Zarafshon archasi (Juniperus seravshanica), maydonning 24 foizini egallaydi va o'rta tog'larning keng zonasida o'sadi. Biroq, aksariyat hududlarda archovniklar siyrakligi bilan ajralib turadi.

Qo'riqxonaning sutemizuvchilar faunasida 65 tur mavjud. Ulardan ayniqsa kam uchraydiganlari: ermine; Weasel; qor qoploni; Sibir tog ' echkisi; menzbira marmoti; relikt Gopher; oddiy tulki; oq oyoqli jigarrang ayiq; tosh Marten; bo'rsiq; o'rta Osiyo otteri; Turkiston Lynx; kiyik; bo'ri .

Qo'riqxonaning qushlar faunasi juda boy va 279 turga ega. Ulardan 176 turi ishonchli tarzda uyalaydi, qolgan 103 tasi oraliq va ko'chatlarda uchraydi.Ulardan 176 turi ishonchli tarzda uyalaydi, qolgan 103 tasi oraliq va ko'chatlarda uchraydi.Eng yaxshi saqlanib qolgan baland tog'li ornitfauna (soqolli odam, kumay, oltin burgut, Himoloy ularlari, ingichka tumshug'li lark, shoxli lark, tog 'oti, tog' wagtail, Alp jackdaw, klushitsa, Eron penochka, bulbul-qizil bo'yin, rang-barang tosh qoraqo'tir, oddiy tosh va raqs tosh, devorolaz, qor finchasi, qizil qalpoqli finches, tog ' finches, yaylov harrieri, kurgannik, tulpor, kal boshli sip, qora tulpor, baloban, dasht kestrel, kulrang Keklik qizil qanotli yasmiq, cho'l buqasi va boshqalar).

Chotkal qo'riqxonasining daryolari ayniqsa qashshoq ichthyofaunaga ega. Bu erda baliqlarning atigi 4 turi mavjud: marinka, Kushakevich golets, stolichka golets, Turkiston somik.cho'l buqasi va boshqalar).

Chotkal qo'riqxonasining daryolari ayniqsa qashshoq ichthyofaunaga ega. Bu erda baliqlarning atigi 4 turi mavjud: marinka, Kushakevich golets, stolichka golets, Turkiston somik.

Qo'riqxonada sudralib yuruvchilarning ko'p sonli turlari qayd etilgan (dasht toshbaqasi, kulrang Gekko, sariq fuskus, uzun oyoqli teri, Sharqiy boa konstriktori, chiziqli bo'ri tishi, ilon o'qi, dasht iloni,suv iloni, qizil chiziqli ilon, chiziqli ilon, ko'p rangli ilon, naqshli ilon, qalqon tumshug'i, alai gologlaz, qora ko'zli oyoq va og'iz kasalligi va boshqalar.

Qo'riqxona hududlariga kirish qiyin, faqat bir nechta ot yo'llari bo'ylab harakatlanish mumkin, ko'plab tik uchastkalar o'tish mumkin emas. Bahorda Boshqizlsayda, yoz boshida Maydantalda daryolar orqali o'tish xavfli. Hududning ikkala qismini chuqur kesilgan Daryo vodiylari kesib o'tadi.o'riqxona hududlariga kirish qiyin, faqat bir nechta ot yo'llari bo'ylab harakatlanish mumkin, ko'plab tik uchastkalar o'tish mumkin emas. Bahorda Boshqizlsayda, yoz boshida Maydantalda daryolar orqali o'tish xavfli Hududning ikkala qismini chuqur kesilgan Daryo vodiylari kesib o'tadi. Nishablarning tikligi 20 dan 40 o gacha, yon bag'irlarning taxminan 15% qiyaliklarning tikligi 40% dan oshadi va atigi 10%, asosan tor tizmalar, vodiy teraslari va bir nechta platolar, ko'proq soyabonlar – 5 dan 20 o gacha. qo'riqxonaga tashrif buyurish uchun ruxsatnomalar talab qilinadi.

Chotkal qo'riqxonasi va uning atrofidagi sayyohlik ob'ektlari va diqqatga sazovor joylari

Qo'riqxona va unga tutash hududlarda ko'plab sayyohlik ob'ektlari mavjud. Ulardan eng qiziqlari:
- Ugam-Chotkal milliy bog'i;
 Charvak suv ombori;
- Chimgan/beldersay tog ' - chang'i kurortlari;
- Po'latxon tog'li platosi;
- Karaarcha KanyoniChotkal qo'riqxonasi va uning atrofidagi sayyohlik ob'ektlari va diqqatga sazovor joylari

Qo'riqxona va unga tutash hududlarda ko'plab sayyohlik ob'ektlari mavjud. Ulardan eng qiziqlari:
- Ugam-Chotkal milliy bog'i;
 Charvak suv ombori;
- Chimgan/beldersay tog ' - chang'i kurortlari;
- Po'latxon tog'li platosi;
- Karaarcha Kanyoni;
- Chimgan (3309m), Aukashka (3100m), Karakush ( 3864m), Qizilnura ( 3267m) cho'qqilari bilan Chotkal tizmasining go'zal panoramalari.;
- Angren platosi;
- Kumishkan, Nevich, Sukokning rang-barang tog ' qishloqlari;
- Boshqizilsoy, Aksakata, Maydantal daryolarining go'zal vodiylari.

Diqqat !
Chotkal qo'riqxonasi hududining ba'zi qismlari Qirg'iziston va Qozog'iston bilan chegara zonasida joylashgan. Shuning uchun qo 'riqxonaga tashrif buyurish uchun Tabiatni muhofaza qilish Davlat qo' mitasi va o 'zbekiston Respublikasi davlat chegarasini muhofaza qilish qo' mitasidan maxsus ruxsatnomalar olish zarur.